. در منظر علم حقوق امر وکالت در دسته بندی انواع عقد جایز قرار میگیرد. عقد جایز در عالم حقوق، برهم زدن عقد توسط یکی از طرفین در هر زمان که بخواهد. در فسخ عقد وکالت نیاز به هیچ تشریفات خاصی ندارد.با منعقد شدن این نوع عقد عقد وکالت میان وکیل و موکل یک رابطه حقوقی ایجاد میگردد. در پی شکل گیری این رابطه یک سری تعهدات برای طرفین در مقابل هم ایجاد می شود که تعهدات حرفهای وکیل دادگستری فوقالعاده حائز اهمیت است تعهدات وکیل شامل عام وخاص است..در دسته تعهدات عام در واقع بیشتر مواردی مطرح است که از نظر اخلاقی و وجدانی بر عهده افراد قرار میگیرد. از مواردی که میتوان به آن اشاره کرد اقدام سریع و به موقع وکیل است.گاهی وکیل باید در بازه مهلت قانونی پرونده موکل اقدام به تجدیدنظر یا واخواهی نماید که اگر در این بازه کوتاه اقدام قانونی نکند موجب ضرر و زیان به موکل میشود.از دیگر تعهدات عام وکیل به تبحر و تسلط کامل به مواد قانونی و وحدت رویه هاست و تجربه کافی او در زمینههای مختلف حقوق میباشد. تعهدات شخص وکیل در دسته تعهدات خاص به صورت قانونی و به طور کامل و صریح بیان شده است.
از اساسی ترین تعهداتی که وکیل در دوران عقد وکالت باید رعایت نماید تعهد به انجام موضوع وکالت.
تعهد وکیل به حفظ نمودن اسرار شخصی موکل خود.
تعهد وکیل برای رعایت نمودن مصلحت موکل.
تعهد وکیل مبنی بر بازگرداندن اموال، اسناد و حساب مربوط به موکل- تعهدات حرفهای وکیل دادگستری بموجب مقررات مواد ۶۶۶تا ۶۷۳قانون مدنی ومقررات آئین دادرسی کیفری وغیره موردتایید وتاکید قرار گرفته است تعهد به انجام موضوع وکالت.تعهد حفظ اسرار حساب مربوط به پایههای اصلی است. و موکل، اطلاعات و حفظ منافع قرارداد که وکیل باید به طو اطلاعرسانی صحیح و بهموقع به موکل و حفظ از طرف دیگر، موکل اعتماد داشته باشد و در دادگاه، منافع موکل را به دقت و و احترام به این تعهدات باعث ایجاد اعتماد به وکیل میشود، وکیل با قبول یک پرونده یا موضوع وکالت، تعهد به ارائه خدمات حقوقی حرفهای و کامل به موکل را بر عهده میگیرد. این تعهد شامل درک دقیق و کامل از موضوع مورد وکالت، ارزیابی صحیح حقوقی و فنی آن، و تدارک مستندات و اطلاعات مرتبط با پرونده است.وکیل باید با استفاده از دانش و تجربه حرفهای خود، به دقت و دقیق برای حلوفصل مسائل حقوقی موکل کار کند و در تمام مراحل قانونی، از جمله مراحل دادرسی، به دفاع موثر از منافع وکیل بپردازد. این تعهد به انجام موضوع وکالت نهتنها نشاندهنده حرفهای بودن وکیل است؛ بلکه اساس یک رابطه اعتمادساز و موثر بین وکیل و موکل را فراهم میکند که از اهمیت بالایی برخوردار است و در پیشبرد پروندههای حقوقی به شکل مؤثری تأثیرگذار است.
یکی دیگر از ارکان تعهدات وکیل نسبت به موکل، محرمانگی و حفظ اسرار است. تعهد وکیل به حفظ نمودن اسرار شخصی موکل یکی از مهمترین وظایف حرفهای اوست. این تعهد به معنای حفظ محرمانگی اطلاعات شخصی، حقوقی و مشاورههای حاوی اطلاعات حساس موکل است که در ارتباط با پرونده حقوقی او بیان میشود. وکیل ملزم به رعایت این اطلاعات است و نباید به هیچ شکلی آنهارا فاش و یا استفاده نامناسبی کرده و یا با افراد ثالث به اشتراک بگذارد. این تعهد به احترام به حریم شخصیتی و حقوق موکل و همچنین به اخلاق حرفهای وکیل نشان میدهد.از اهمیت بالایی برخوردار است که وکیل در تمام مراحل حقوقی، از جمله مشاوره، دفاع در دادگاه و هر نوع فعالیت حرفهای دیگر، این اسرار را محافظت کند و برای هیچ دلیلی اطلاعات را فاش نکند، زیرا این امر میتواند باعث ازدسترفتن اعتماد موکل به وکیل و نیز عواقب قانونی جدی برای وکیل شود. این تعهد بر پایه احترام به حقوق بنیادین انسانی و اخلاق حرفهای استوار است که موجب تقویت اعتماد موکل به وکیل و ارتقای کیفیت خدمات حقوقی ارائه شده میگردد.یکی دیگر از تعهدات وکیل در برابر موکل،رعایت صلاح موکل است. این تعهد شامل ارائه مشاورههای صادقانه و دقیق، نمایندگی با حق دفاع در شرایط و به دقت، در تمامی مراحل قضایی یا حل اختلافات است. وکیل در اجرای وظایف خود موظف به احترام کامل به اطلاعات محرمانه و محرمانگی موکل هستند و همچنین باید تمامی اطلاعات مربوط به پرونده را با دقت و صداقت اداره نمایند.از طرف دیگر، آنها باید به طور صریح و شفاف، درباره مسائل مالی و هزینههای مربوط به وکالت اطلاعات کامل و روشنی را به موکل ارائه دهند تا موکلان قادر باشند تصمیمات مناسب و آگاهانهای را در ارتباط با پروندههای خود بگیرند. این تعهدات همهجانبه و بهمنظور حفظ منافع و مصالح موکلان، از اهمیت بسزایی برخوردارند و وکلا موظف به رعایت و اجرای صحیح آنها هستند.
تعهد وکیل به نتیجه، نهایتاً بر پایه ارتقاء و حفظ منافع و مصالح موکل استوار است. وکیل دادگستری مسئولیت بالایی را در قبال حصول بهترین نتیجه ممکن برای موکلان خود بر عهده دارد. این تعهد به معنای بهرهوری حقوقی، حرفهای و اخلاقی در رسیدن به نتیجه مطلوب است. وکیل دادگستری صرفا موظف به ارائه تلاش بهینه برای دستیابی به حکم دقیق و عادلانه، به همراه رعایت قوانین و مقررات حقوقی هستند. وکلای دادگستری در جلب منافع موکلان به کمک ابزارها و تکنیکهای حقوقی، به دنبال حلوفصل مسائل به بهترین نحو ممکن هستند. اجرای این تعهد به دقت و کارآمدی در کلیه مراحل امر حقوقی از اهمیت بالایی برخوردار است و وکلا باید در تضمین منافع موکلان خود، در پیگیری و دستیابی به نتیجهای عادلانه و مطلوب تلاش نمایند.تعهدات وکیل برای موکل در بازگرداندن اموال و مفاد وکلا بر اساس تعهدات حقوقی و اخلاقی مکلفاند که در پایان هر دوره از وکالت و یا پایان پرونده، تمامی اسناد، اموال و حساب مرتبط با موکل را به او بازگردانند. این تعهد شامل تحویل کلیه اسنادی است که به تصمیم موکل نیازی به آنها نباشد و یا بهعبارتدیگر، بهرهای برای وکیل نداشته باشند.از طرفی دیگر وکیل موظف است که در پایان هر مرحله از کار و یا پس از اتمام پرونده، تمامی اسناد، نسخههای مربوطه، اوراق مالی و هرگونه ملزومات مربوط به پرونده را به موکل بازگردانده و تحویل دهد. این تعهد شامل همه مدارک قانونی، نامهها، فاکتورها، قراردادها و هرگونه سندی است که مرتبط به پرونده و حقوق موکل باشد.این تعهد نشان از احترام و اعتبار وکیل نسبت به حقوق موکل دارد. وکلا باید به دقت و با کمال وفاداری، تمامی اطلاعات و مدارک مربوط به موکل را حفظ کرده و در صورت پایان کار، آنها را به موکل تحویل دهند، تا موکل بتواند از حقوق و داشته خود، آگاهی یابد و در صورت نیاز از این اسناد استفاده کنددر عقد وکالت، وکیل و موکل دارای تعهداتی هستند که اساساً بر روابط حقوقی و اخلاقی بنیانگذاری شدهاند. وکیل متعهد به ارائه خدمات حرفهای و با کیفیت به موکل است، شامل مشاوره دقیق، نمایندگی کارآمد و با احترام به مصلحتها و منافع موکل میشود. وی نیز باید در همه مراحل قانونی و قضایی به حفظ محرمانگی اطلاعات موکل اهمیت دهد و اطلاعات مرتبط با پرونده را با دقت و صداقت مدیریت کند.از سوی دیگر، موکل نیز موظف است تا به وکیل اطلاعات دقیق و کامل درباره پرونده ارائه دهد و اخلاق حرفهای و قوانین رعایت کند. وی باید تمامی اسناد و مدارک مرتبط با پرونده را به وکیل ارائه دهد و به او اعتماد کند تا وکیل بتواند به بهترین شکل ممکن از حقوق موکل دفاع کند و اقدامات لازم را انجام دهد.ضمن این توضیحات، تعهدات وکیل و موکل در عقد وکالت بر پایه همکاری مؤثر، احترام متقابل و رعایت اصول حقوقی و اخلاقی برای دستیابی به نتیجهای مناسب و عادلانه برای موکل تأکید دارد.
در بسیاری از قوانین حقوقی، موکلین حق دارند وکیل خود را از وکالت خود عزل کنند. این حق به موکل اجازه میدهد تا باتوجه به دلایل مختلف از جمله عدم ارتباط مؤثر، عدم رضایت از خدمات وکالتی، یا هرگونه نقض تعهدات قراردادی، وکیل خود را عزل کند. این روند عموماً با تقدیم یک نامه رسمی یا فرایند مشخصی که به وکیل اطلاع داده میشود، آغاز میشود.بعد از اعلام عزل، وکیل موظف است که در مراحل جاری پرونده به موکل خدمات لازم را ارائه کند و در صورت لزوم همکاری لازم را با وکیل جدیدی که موکل انتخاب میکند، انجام دهد. عموماً قوانین مربوط به این موضوع، مراحل و شروط مختلفی را برای انجام این فرآیند تعیین میکنند که ممکن است بنا به رعایت قوانین و مقررات مربوطه انجام شود.
وکیل هم حق دارد درصورتی که موکل اطلاعات غلط وکذب داده باشد وحق الزحمه وکالت رانپردازد اسعفادهدتعهدات وکیل در مقابل موکل در صورت عزل وکیل توسط موکل به این صورت است که وکیل ممکن است حقالوکاله بر اساس میزان کارهای انجام شده تا زمان عزل دریافت کند. بنا به قوانین و مقررات محلی و توافقات قراردادی، میزان و شیوه پرداخت حقالوکاله ممکن است متغیر باشد. معمولاً درصورتیکه وکیل قبل از عزل، خدمات قابلتوجهی را ارائه کرده باشد، میتواند مقداری از حقالوکاله را دریافت کند. این مسئله معمولاً بر اساس ساعات کاری، مراحل پرونده، و تلاشهای وکیل در حل مسائل حقوقی تعیین میشود.درهرصورت، بهتر است که موکل و وکیل قبل از شروع هرگونه خدمات حقوقی، مفاد مربوط به حقالوکاله و شرایط عزل وکیل را به دقت مورد بررسی قرار دهند و در قرارداد خود این مسائل را واضح تعیین کنند تا مواقع احتمالی عزل وکیل، مسائلی مبنی بر پرداخت حقالوکاله به شکل واضح و مشخص را پیشبینی کنند.در صورت فوت یا مرگ موکل به این صورت است که وکیل متعهد به رعایت اطلاعات محرمانه و حفظ حریم شخصیت موکل است. او باید با دقت و به عینه تمامی اسناد، مدارک و اطلاعاتی که مرتبط با پرونده و حقوق موکل بوده و در اختیار وکیل قرار داشته باشد، را به وارثان یا هر شخص مرتبط با موکل تحویل دهد. البته در نظر داشته باشید که وکالت باطل خواهد شد. این در صورتی است که هرکدام از طرفین فوت شوند.در این شرایط، این تعهد به منزله احترام به حقوق و خصوصیات موکل در مرگ وی است. وکلا موظفاند تا با حفظ اخلاقیات حرفهای و رعایت قوانین، تمامی اقدامات لازم را انجام دهند تا اموال و اسناد مرتبط با موکل به افراد مختص و با رعایت دقیق حقوق میراثی، تحویل داده شوند.این تعهد به موجب احترام به حقوق و تمایلات موکل در زمان زندگی و پس از فوت وی، از اهمیت ویژهای برخوردار است. وکلا موظف به رعایت کامل این تعهد و تسلیم مدارک مربوط به افراد مربوط به موکل هستند تا به دست مراجع مربوط برسد و به این وسیله از احترام به آرمانها و حقوق انسانی موکلان خودبهرهمندشوند.ورهرصورت وکیل دادگستری بایستی ضمن ایفای تعهدات قراردادی وکالتی واخلاقی حداکثر مساعی خویش را برای پیروزی موکل مصروف نماید وچنانچه اختلافی فیمابین طرفین حاصل شدباداوری وسازش ختم به خیر نمایند تانام وکیل پرافتخار وپرآولزه بماند.
- نویسنده : دکتر انوار خیرآبادی ، وکیل دادگستری ومدرس دانشگاه ،عضو مرکز وکلای قوه قضاییه
Saturday, 7 June , 2025